NFT’ler Hakkında
Son zamanlarda uçuk ücretlere alıcılar bulan kripto para dünyasına yeni bir soluk getiren NFT’ler nedir? Niçin bu kadar yüksek ücretlere alıcı buluyorlar? NFT’lerin önünde bir gelecek var mı yoksa sonu 2017’de kriptoda yaşanan ICO’larla aynı mı olacak?
Öncelikle yazılarımı okuyan insanların konuyla alakalı bir fikri olmasa bile anlayabileceği bir dilde yazmaya çalıştığımı söylemeliyim. Ayrıca buradan edineceğiniz fikirler ile paranızı bir şeylere yatırmak sizi sadece hüsrana uğratacaktır. Burada yatırım tavsiyesi vermiyor, bildiğim konuları herkesin anlayabileceği şekilde de anlatmaya çalışıyorum. Örneğin blok zinciri anlattığım şu yazıyı okursanız beni daha iyi anlayacaksınız. Bu yazıda da planım o açıklıkta yazmak. Fakat bu sefer konuya direkt NFT’leri anlatmakla başlamayacağım. Öncelikle koleksiyonculuktan bahsetmek istiyorum.
Her ne kadar ülkemizde koleksiyonculuk bir takım sebeplerden ötürü pek gelişmemiş ve daha elitist bir hobi gibi görünüyor olsa da dünyada durum bu şekilde değil. Koleksiyon yapmak dediğimizde aklımıza hemen para ya da posta pulunun gelmesi de bu sebepten ötürü. Fakat yurtdışında (özellikle Amerika) durum biraz daha farklı. Beyzbol kartları, pokemon figürleri, hot wheels oyuncak arabaları, kitap, saat, sneaker ayakkabılar, değerli mineral taşlar, imzalar hatta VHS kasetleri… koleksiyonu yapılan ürünlerden sadece bir kısmı. Reddit gibi sitelerde komüniteler oluşturup koleksiyonlarını paylaşmak onlar için çok daha sıradan.
Tabi koleksiyonculuğun arkasında pek çok ruhsal durum yatmakta. Araştırmalar pek çok koleksiyoncunun bu işin parasal yüküne aldırmadığını yaşadıkları duygusal tatminiyle ilgilendiklerini gösteriyor. Kendini güvende hissettikleri bir an ile bağlantı kurmalarını kolaylaştırıyor, eşsiz ve biricik olduğunu düşünüyor ve hatta koleksiyonları sayesinde kendilerini ölümsüz hissediyorlar . Bu konuyu derinleştirecek olursak, psikologlar koleksiyon yapmanın psikolojisini açıklarken Freudyen bir bakış açısı geliştiriyorlar. Buna göre bebeklikten itibaren sürekli bir şeylere sahip olduğumuz duygusuyla yaşıyoruz. Ömrümüzün başında güvenli ve huzurlu hissettiğimizde yanımızda olan bu nesne önce annemiz ya da bizi yetiştiren her kimse o oluyor, daha sonra en sevdiğimiz peluş oyuncak belki de en sevdiğimiz battaniye oluyor. Yetişkinlik çağında da çocukluktaki güven ortamında bağlandığımız bu nesnelerin yerine yenilerini koyabilmek için arayışta oluyor ve koleksiyonculuğa başlıyoruz. Hatta Freud’un kendisi koleksiyon yapma eğilimini anal dönemde (bebekliğin 12. ve 36. ayları arasındaki dönem) katı bir tuvalet eğitimi görmüş olmalarından kaynaklandığını söylüyor. Bağırsaklarının kontrolünü kaybeden çocuk bunu korkutucu bir tecrübe hatta travma olarak nitelendiriyor, yeniden gücü ve kontrolü ele alabildiğini göstermek için yetişkinlikte koleksiyonculuğa başlıyor.
Bir başka görüş olarak Jung, koleksiyonluğun atalarımızdan bize miras kalan ilkel bir dürtü olduğunu söylüyor. Yani Jung’a göre fındık ve böğürtlen toplayan atalarımız bu dürtüleri bize geçirmiştir diyebiliriz.
Peki, ben bunları niçin anlatıyorum? Aslında tüm çabam şu aşağıda görmüş olduğunuz .jpeg dosyasının 69 milyon dolardan fazla bir paraya satıldığını söylediğimde şaşırmamanız içindi. Zira çocukluktan gelsin ya da ortak bilincimizin bir ürünü olsun insanoğlu koleksiyon ürünlerine yüksek ücretler vermekten çekinmiyor. İçimizdeki eşsiz ve sonsuz hissetme arzusunu bastıramıyoruz.
Şimdi esas konumuza dönecek olursak, yani NFT’ler nedir? NFT yani Non-Fungible Token (Türkçesi takas edilemez jeton), dijital bir varlığın benzersiz olduğunu ve bu nedenle kopyalarından ayrıldığını onaylayan ve blok zincir üzerinde depolanan veri birimidir. Şöyle düşünün, kazılması planlanan 21 milyon adet bitcoin var ve bu bitcoinlerden 1.si ve 18,397,456.sı aynı değerde. Yani değerleri hep 1 bitcoin kadar. Transfer gerçekleştirdiğiniz zaman hangi bloktan kazılmış kaçıncı bitcoini gönderdiğinizin hiçbir önemi yoktur. Çünkü bitcoin “fungible” bir yapıdadır. Fakat dijital olarak imzalanmış bir NFT ürünü, ki bu yalnızca bir fotoğraf ya da sanat eseri olmayabilir, tektir ve kopyaları onun onaylanmamış halidir. Dolayısıyla kopyaların koleksiyon olarak bir değeri yoktur.
Daha önce ERC-20 standardıyla fungible tokenlerın ve akıllı sözleşmelerin (smart contracts) temelini atan Ethereum bu konuda da öncü durumda. 2018 yılında çıkarılan ERC-721 (Ethereum Request for Comments 721) standardı sayesinde NFT olarak imzalamak istediğiniz ürünleri blokzincir üzerinde onaylatma imkanı buluyorsunuz.
Ethereum’un kendi sitesindeki tanıma göre müzikten, sanata hatta emlak gibi taşınmaz mülklere kadar her şey NFT olarak imzalanabilir. Bu da bizi bir başka sorunun eşiğine getiriyor. Acaba bitcoin ile rezerv para işini çözen blok zincir teknolojisi NFT’ler ile de türev piyasaları sorununa bir çözüm olabilir mi?
Ne yazık ki bu sorunun cevabını verebilecek kadar yetkin değilim. Fakat insanlardaki bu koleksiyon yapma dürtüsü düşünüldüğünde NFT’lerin sonunun ICO’lar gibi olacağını da zannetmiyorum. Özellikle ilerde türev piyasaların dijital alternatifi olarak kullanılabilecek olması gibi bir senaryo düşünüldüğünde NFT’leri gelecekte daha sık duyacak gibiyiz.
Bir önceki Blok Zincir yazısı için:
Kaynakça
McKinley, Mark B. (1 January 2007). “The psychology of collecting”. The National Psychologist.
Rykwert, Joseph (December 2001). “Why Collect?”. History Today.
